Το στολίδι και το καύχημα της Κερασούντας. Τα παλιά της κάστρα με τους τεράστιους ογκόλιθους φαντάζουν σαν να κατασκευάστηκαν για διάκοσμο του τοπίου και όχι για την οχύρωση του. Προβάλουν τόσο φυσικά, απαλά, ήρεμα. Η πρόσβαση στο κάστρο και στην ακρόπολη ήταν εφικτή από πολλές πλευρές. 
Το πλάτωμα πάνω στην ακρόπολη ήταν σκεπασμένο πάντοτε με χλόη και φυτεμένο, χάρη στις προσπάθειες του αείμνηστου καπετάν Γιώργη πασά, με αειθαλή δέντρα, προπαντός ταφλάνια (καλλωπιστικά φυτά). Σε ένα σημείο του κάστρου αρχίζει υπόγεια σήραγγα που σύμφωνα με τις αφηγήσεις των παλιότερων κατέληγε κάτω στην παραλία όπου μια μπούκα που βλέπαμε στα πλευρά του βράχου, θεωρείτο η έξοδος της σήραγγας.
Εκεί ο μακαρίτης ο Τσιρωνάς έστηνε τα δίχτυα του για να πιάσει ορτύκια. Εκείνη η χλοερή τοποθεσία αποτελούσε το αγαπημένο μέρος όλων μας για τα παιχνίδια που στήναμε τόσο στην ξηρά όσο και στη θάλασσα. Μέσα στη σπηλιά του Αγίου Ηλία, οι τούρκοι είχαν τοποθετημένες τις περιώνυμες κουλέδες (πρωτόγονες μπάλες κανονιού) προορισμένες για ένα παλιό κανόνι που εκπυρσοκροτούσε πρωί και βράδυ τις ημέρες του ραμαζανιού για την αρχή και το τέλος της νυχτερινής ευωχίας των μωαμεθανών. Με κέντρο την ακρόπολη, απλώνονταν τριγύρω οι συνοικίες της Κερασούντας. Δεξιά το λιμάνι για τα ατμόπλοια, αριστερά το άλλο λιμάνι για τα ιστιοφόρα που κάποτε ήταν άφθονα. Πάνω απ την Ακρόπολη το μάτι του θεατή αγκάλιαζε σχεδόν όλη την πόλη. Πρώτα-πρώτα το μέγαρο της Δημαρχίας. Παραπέρα το Καμπού – Καβεσίν, η Λιμένη, Υψηλόν, Θέαμα, με το κρύο κρυστάλλινο νερό του και πιο κοντά του το Καστροπόρτιν (η είσοδος του κάστρου), του Καπετάν Γιορδάν, Τσιρόνην, Καγιά τασίν, Κόκαρης, Γενή γιολού, Σάη τασίν. Η αρμενική ενορία Κούμ γιαλή και οι τούρκικες Χατζή Ισεϊν και Τσιναρλάρ. Ένα άλλο στολίδι της Κερασούντας ήταν η νησίδα Αρητιάς, το μοναδικό νησί στον Εύξεινο Πόντο. Πρόβαλε σαν νυφούλα μέσα στα κύματα με τα ερείπια αρχαίου ναού του Άρεως. Η παράδοση έλεγε ότι η αντικρινή τοποθεσία Κόκαρη είχε σχέση με τον ναό αυτόν ότι δηλαδή το δεύτερο συνθετικό του ονόματος της προέρχεται απ τον θεό Άρη. Στην Αρητιάδα ήρθαν και άραξαν οι Αργοναύτες όταν ξέφυγαν απ τη δίωξη του Αιήτου χάρις στο απάνθρωπο τέχνασμα της Μήδειας και έκαναν θυσίες στον θεό Άρη. Στην απέναντι απ την Αρητιάδα παραλία βρίσκονται οι εκβολές του μικρού ποταμού Ακ σογιού κοντά στις οποίες βρίσκονταν κατά την παράδοση τα ανάκτορα του Φάρνακος και κατ’ άλλους του Μιθριδάτη καθώς είχαν βρεθεί νομίσματα με την λέξη Μιθριδάτ….
Το ποτάμι αυτό πηγάζει απ τα ξακουστά παρχάρια της Κουλά καγιάς. Εκεί βρισκόταν και το εργοστάσιο του Ν. Δεληκάρη το οποίο τροφοδοτούσαν τα υπερκείμενα πλούσια δάση πεύκων και ελάτων που απασχολούσε περί τους 150 εργάτες. Το κατ’ εξοχήν προϊόν της Κερασούντας ήταν το φουντούκι (κάρυον το ποντιακόν (εις την βοτανική) ή λεπτοκάρυον ή λεφτοκάρ’. Η καλλιέργεια και η εμπορεία του φουντουκιού κατάφερνε να απασχολεί το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της πόλεως και των περιχώρων. Μετά τη συγκομιδή, η επεξεργασία (σπάσιμο-ξεφλούδισμα-καθάρισμα) γινόταν σε ειδικά εργαστήρια όπου απασχολούνταν ενήλικες αλλά και ανήλικοι άνδρες και γυναίκες. Κάθε εργαστήριο είχε χαμηλούς πάγκους (τραπέζια) όπου πάνω τους τοποθετούσαν ένα τεράστιο σωρό από σπασμένα φουντούκια. Τριγύρω στον πάγκο κάθονταν είκοσι ως και τριάντα κορίτσια, τα καντζοκόριτσα, τα οποία είχαν ως εργασία να διαλέγουν τον καρπό, την ψίχα που λεγόταν καντσίν απ τον φλοιό που λεγόταν τσέπλι. Ο καθαρός καρπός συγκεντρωνόταν σε σακιά ενώ τους φλοιούς τους άφηναν στο πάτωμα. Το βράδυ ζύγιζαν τον καρπό και για κάθε έξι οκάδες καρπού οι εργάτριες πληρώνονταν ένα γρόσι. Τον φλοιό τον πουλούσαν ως καύσιμη ύλη. Πολλοί εμπορικοί οίκοι της Κερασούντας κυρίως οι σοβαρότεροι, επιδίδονταν στη συγκέντρωση και εξαγωγή του πολύτιμου καρπού του φουντουκιού στην Ευρώπη. Αναφέρουμε ενδεικτικά : Αφοί Πισάνη (Αγγλία-Γερμανία), Κ.Κωνσταντινίδης (Μασσαλία) τον οποίο διαδέχτηκε ο Άγγελος Δεληγιώργης ανεψιός απ την αδερφή του αείμνηστου Κωνσταντινίδη, Αφοί Μαυρίδη (Οδησσό), Αφοί Ασλανίδη και πολλοί άλλοι.
Πριν την ανακάλυψη της ατμοκίνητης ναυσιπλοΐας, οι περισσότεροι Κερασούντιοι ήταν ναυτικοί με αξιόλογο αριθμό ιστιοφόρων, όπως και η γειτονική Τρίπολη. Μετά την εκτόπιση των ιστιοφόρων απ τα ατμόπλοια, οι περισσότεροι Κερασούντιοι επιδόθηκαν στο εμπόριο και τις τέχνες.